Απρόσμενα ευρήματα από τις ανασκαφές στην Iκλαινα Μεσσηνίας

«Τα αποτελέσματα των ανασκαφών της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην Ίκλαινα της Μεσσηνίας, μας οδηγούν σε αναθεώρηση της γνώσης μας για τα μυκηναϊκά κράτη, με πραγματικά απρόσμενα ευρήματα», τονίζει σε συνέντευξη του στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Μιζούρι - Σεντ Λούις Μιχάλης Κοσμόπουλος, ο οποίος έχει αναλάβει τις ανασκαφές.

Όπως εξηγεί, «ο διοικητικός ιστός του κράτους του Εγκλιανού, απέκτησε μία διοικητική διαίρεση δύο βαθμίδων, που συνίστατο στην κεντρική πρωτεύουσα και τις περιφερειακές πρωτεύουσες». Πρόκειται, όπως προσθέτει, «για μία πρώιμη μορφή της διπλής διοικητικής διαίρεσης που απαντάται σε ομοσπονδιακά κράτη».

Έχετε χαρακτηρίσει την Ίκλαινα ως μία από τις πιο σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις που ανασκάπτονται. Τι αποκαλύπτουν;

Οι ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην Ίκλαινα έχουν φέρει στο φως μία από τις πρωτεύουσες του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου. Ο λόγος για τον οποίο η Ίκλαινα είναι τόσο σημαντική είναι ότι οδηγεί σε αναθεώρηση της γνώσης μας για τα μυκηναϊκά κράτη, με πραγματικά απρόσμενα ευρήματα: Κυκλώπεια κτίρια, αναπτυγμένες αστικές δομές (πλακόστρωτους δρόμους και πλατείες, σύστημα υδροδότησης, κεντρικό αποχετευτικό σύστημα), πινακίδα Γραμμικής Β, τοιχογραφίες εξαιρετικής αισθητικής, κα. Με βάση όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τη μυκηναϊκή Ελλάδα τέτοια ευρήματα βρίσκονται μόνο στα μεγάλα παλάτια (πχ Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα, Πύλο). Τα ευρήματα της Ίκλαινας μας υποχρεώνει να επανεξετάσουμε τα υπάρχοντα στοιχεία από νέα οπτική γωνία.

Πώς σας βοηθούν τα ευρήματα, ώστε να καταλάβετε τον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι πόλεις και τα κράτη στην ελληνική προϊστορία;

Σύμφωνα με την προκαταρκτική μελέτη των ευρημάτων, φαίνεται ότι τα πρώτα κράτη στην Πελοπόννησο ήταν αποτέλεσμα βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα σε τοπικούς ηγεμόνες. Στην περίπτωση της Πύλου, φαίνεται ότι οι ηγεμόνες της Ίκλαινας και του Άνω Εγκλιανού (του λεγομένου "Ανακτόρου του Νέστορα") συγκρούσθηκαν προς τα τέλη της μυκηναϊκής εποχής και ότι ο ηγεμόνας της Ίκλαινας έχασε, με αποτέλεσμα τα εδάφη του να προσαρτηθούν στην επικράτεια του ηγεμόνα του Εγκλιανού. Έτσι, φαίνεται ότι το βασίλειο της Πύλου δημιουργήθηκε από τη βίαιη προσάρτηση των εδαφών διαφόρων ηγεμονιών της Μεσσηνίας.

Ποια είναι τα ευρήματα που σας έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα, ότι πολλοί από τους θεσμούς που έχουμε σήμερα, δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα πριν από 3.000 χρόνια;


Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με το τι εννοούμε με τη λέξη "θεσμοί". Δεν μιλάμε για συγκεκριμένες δομές, αλλά για γενικούς θεσμούς, όπως ο θεσμός του κράτους, δηλαδή μίας περιφέρειας με κεντρική εξουσία, στρατό, και έλεγχο επί πολλών πλευρών της οικονομίας και της κοινωνίας. Υπό την έννοια αυτή τα πρώτα βεβαιωμένα σύνθετα κράτη φαίνεται ότι εμφανίζονται στη μυκηναϊκή εποχή.

Γιατί η Ίκλαινα θα μπορούσε να ήταν μέλος ενός πρώιμου ομοσπονδιακού κράτους, όπως για παράδειγμα, είναι σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής;

Σύμφωνα με τα αρχεία της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στον Άνω Εγκλιανό (που θεωρείται η κεντρική πρωτεύουσα του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου), αν και η Ίκλαινα ήταν μία από τις δευτερεύουσες πρωτεύουσες του βασιλείου και βρισκόταν υπό την εξουσία της κεντρικής πρωτεύουσας, είχε κάποια σχετική αυτονομία (π.χ. είχε δικό της κυβερνήτη και δική της οικονομική παραγωγή). Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, το σύστημα αυτό διακυβέρνησης είναι η αρχαιότερη έκφανση συστήματος διακυβέρνησης με δύο βαθμίδες, δηλαδή κεντρική εξουσία και υποκείμενες ημιανεξάρτητες περιφέρειες.

Πώς αναπτύχθηκαν τα κράτη;

Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχεί ο θεσμός του κράτους, και όλοι ξέρουμε σε ποιο βαθμό κράτη και κυβέρνησης επιδρούν στη ζωή μας. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι, γιατί υπήρχαν περίοδοι στην ανθρώπινη ιστορία χωρίς να υπάρχουν κράτη, αλλά άλλες, λιγότερο σύνθετες μορφές διακυβέρνησης. Η μετάβαση από έναν κόσμο χωρίς κράτη σε έναν κόσμο όπου το κράτος είναι ο κυρίαρχος πολιτικός θεσμός αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά κεφάλαια της ανθρώπινης ιστορίας. Και τα πρώτα βεβαιωμένα κράτη στο δυτικό πολιτισμό γεννιούνται στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα μινωικά κράτη της Κρήτης (περ. 2000-1500 πΧ) και τα μυκηναικά κράτη της ηπειρωτικής Ελλάδας (περ. 1600-1100 πΧ).

Με βάση τα δεδομένα που έχουμε από τη Μεσσηνία (που είναι μια από τις περιοχές που και έχουν εξερευνηθεί αρχαιολογικά και μας έχουν δώσει κείμενα υπό τη μορφή πινακίδων Γραμμικής Β) φαίνεται ότι τα μυκηναϊκά κράτη γεννήθηκαν μέσω διεργασιών ενσωμάτωσης/προσάρτησης ανεξάρτητων ηγεμονιών από έναν ισχυρό ηγεμόνα. Μία από τις ανεξάρτητες αυτές ηγεμονίες ήταν της Ίκλαινας, της οποίας ο ηγεμόνας (τουλάχιστον επί τη βάση προκαταρκτικής μελέτης των ευρημάτων) φαίνεται ότι ηττήθηκε από τον ηγεμόνα του Άνω Εγκλιανού και τα εδάφη του προσαρτήθηκαν σε αυτά του Εγκλιανού. Υποθέτουμε ότι παρόμοιες εξελίξεις σημειώθηκαν και με άλλες ηγεμονίες της Μεσσηνίας, που σιγά-σιγά προσαρτήθηκαν στην ηγεμονία του Εγκλιανού.

Όπως γίνονταν οι προσαρτήσεις αυτές, οι ηγεμονίες που προσαρτούνταν διατήρησαν κάποιο βαθμό της προηγούμενης ανεξαρτησίας τους: η κάθε μία διατήρησε την πρωτεύουσά της, είχε δικό της κυβερνήτη και αντικυβερνήτη, δικούς της αξιωματούχους, δικά της ιερά, αλλά τμήμα της οικονομικής της παραγωγής ελεγχόταν από την κεντρική πρωτεύουσα του Εγκλιανού. Έτσι, με τη διατήρηση τμήματος της προηγούμενης ανεξαρτησίας τους, οι ηγεμονίες αυτές εντάχθηκαν στο διοικητικό ιστό του κράτους του Εγκλιανού, το οποίο απέκτησε μία διοικητική διαίρεση δύο βαθμίδων, που συνίστατο στην κεντρική πρωτεύουσα και τις περιφερειακές πρωτεύουσες. Πρόκειται για μία πρώιμη μορφή της διπλής διοικητικής διαίρεσης που απαντάται σε ομοσπονδιακά κράτη.



Πηγή:efimerida.gr